Un vivant qui passe

Claude Lanzmann maakte in de periode van 1974 tot 1985 de bekende, acht uur durende documentaire SHOAH, over de jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog. Niet al het materiaal van de ooggetuigen dat hij toen verzamelde, gebruikte hij voor zijn spraakmakende documentaire. Ook niet het interview met de Zwitser Maurice Rossel, die tijdens de oorlog een belangrijke functie bekleedde bij het Internationale Comité van het Rode Kruis. Zonder het de oude Rossel - het interview vond plaats in 1979 - al te lastig te maken, ondervraagt Lanzmann hem op indringende wijze over de positieve rapportages die Rossel schreef na zijn bezoeken aan Auschwitz en Theresienstadt. Vooral bij zijn bezoek aan Theresienstadt liet de nog jonge Rossel - hij was 25 toen de oorlog uitbrak - zich volledig om de tuin leiden door de nazi‘s. Speciaal voor het bezoek van de Rode Kruis-delegatie werd het stadje omgebouwd, kreeg een aantal joden nieuwe kleren en mochten alleen enkele nog gezond uitziende gevangenen door de straten lopen. Rossel vermoedde, zo bekent hij aan Lanzmann, wel dat er iets raars aan de hand was, maar hij verbond er vreemd genoeg geen consequenties aan. Het wekt zichtbaar de verbazing van Lanzmann, die ook zelf heel even in beeld komt, dat Rossel dertig jaar later nog verkondigt dat hij het zo vreemd vond dat de joden zelf geen poging deden om hem tijdens zijn bezoek stiekem te informeren over de wreedheden. Lanzmann gaat er niet echt op in, maar somt alleen de lange lijst met misdaden en wantoestanden op die zich achter de rug van de naïeve Rossel afspeelden. Schijnbaar onaangedaan hoort Rossel het aan. De indruk blijft dat deze zo aimabel uitziende en makkelijk formulerende man destijds toch meer wist dan hij later wenste toe te geven.