Janela da alma

De Portugese schrijver en Nobelprijswinnaar José Saramago zat ooit op het bovenste balkon van de opera, waar hij goed zicht had op de kroonluchter die er vanaf de grond zo schitterend uitzag. Vanaf het balkon zag hij plots de ware gedaante van het object, compleet met spinrag en vuil. Een levensles die hij nooit zou vergeten, zo vertelt hij aan regisseurs João Jardim en Walter Carvalho, die in hun documentaire de subjectieve ervaring van het zien als onderwerp namen. Ook Wim Wenders doet zijn obsessie met kijken en blindheid nogmaals uit de doeken: hij houdt een pleidooi voor de bril, die anders dan contactlenzen de wereld kadreert. Wenders ziet in die beperking juist een voordeel. Neuroloog Oliver Sacks onderstreept het belang van verbeeldingskracht: je kunt jezelf wijsmaken dat je een magnetisch veld boven een voorwerp kunt zien met ‘the eyes of the mind’. Verder komen Agnès Varda, Hanna Schygulla en een aantal Braziliaanse schrijvers, dichters en muzikanten aan het woord over hun persoonlijke ervaringen met blind- en slechtziendheid. Zo weet een blinde busreiziger precies waar hij zich op een bepaald moment op de route bevindt, doordat hij de kaart van de wijk en alle bobbels en bochten van de weg uit zijn hoofd kent. Ook blindheid is relatief: er is kritiek te horen op het bombardement aan beelden dat over de hedendaagse kijker wordt uitgestort en dat ons murw geslagen, ‘blind’ achterlaat.